KASIM2020
Özlem Yurdakul
Pandemide kafe, bar ve restoranlardaki durum
Pandemide kafe, bar ve restoranlardaki durum
Dünya Sağlık Örgütü tarafından pandemi ilan edildiğinden beri el sıkışmalara ve öpüşmelere 'Thai Wai‘ gibi geleneksel yöntemlerle çözüm öneriliyor. Dişçiler ve kargo servislerinden sonra en yoğun pandemi krizi ise restoran ve eğlence yerlerinde. Bazı restoranlar kapalılık süreçlerini, özel şefler eşliğinde verdikleri ücretli online yemek (özellikle Fransız ve İtalyan mutfağı) ve pastacılık dersleriyle geçirdi. Siparişle çalışan hayalet restoranlar (dark kitchen) ise pandemide oldukça revaçta. Bu yüzden gıda tüketiminin olduğu yerlerde maske, dezenfektan, müşteriler ve çalışanlar arasındaki sosyal mesafe ve iyi bir havalandırma sistemi uygulamaya sokulması gereken pandemi önlemlerinden.
Pandemide altı kişilik grup sayısına dikkat edilmeden, kaliteli bir yemek yemeniz mümkün bile değil. Tabii ki aynı ev halkıysanız bu sayı 10’a çıkabiliyor. Restoranlarda belli mesafedeki (1,8 metre) masalar arasına konan yüksekliği 1,5 metre akrilik paneller ve sandalyeler arası 60 cm mesafe meşhur pandemi önlemleri arasında.
Yurtdışında birçok restoran normale dönüşlerini, insan yerine kullandıkları modellerden oluşan restoran düzeniyle gösterdi. Yeni restoran düzeni için "vimeo create", "adobe spark", "canva" gibi pek çok ücretsiz dizayn programı da mevcut. Normale dönüş sonrası ise pek çok restoran hala gerçek kapasitesinde çalışmıyor, çoğunda ancak %50 kullanım söz konusu, restoranları maliyet açısından kurtaran müşteri miktarı ise %75, dışarıda yemek yemeyi planlayan müşteri kitlesi ise maalesef %6’lık bir oran. Aslında, 50 yaş üzeri özellikle kalp, diabet, akciğer hastalıkları olanlar için, dışarda yemek yemek pek de iç açıcı görünmüyor. Bu yüzden, pandemide 65 yaş üstüne ve sağlık çalışanlarına ücretsiz paket sağlayan işletmeler artı puan kazandı. İşletmelerde sosyal mesafedeki asıl sorun ise çok sayıda çalışanın olduğu ortamlar, özellikle de mutfaklardaki sosyal mesafeyi koruyabilmek.
Gıdalar pandemide en az riskli grup, virus solunum yoluyla bulaşıyor, müşterilerdeki koku ve tad algısını da bozabiliyor, riskli yüzeyler en önemlisi de gıda paketleri pandemi'de en büyük tehlike. Personel ise büyük bir sadakatle ikinci dalga gelmeden, hijyen ve sanitasyon kurallarını ciddi ölçüde uygulamak zorunda!
Uygulamada neler mi olması gerekiyor? Müşterilere girişte uygulanan rutin kontroller ve sağlık durumlarıyla ilgili sorulacak detaylı ve yerinde sorular! Daha sonra da her masaya uğrandıktan sonra eller 20 saniye yıkanacak! Her servisten sonra eldiven değişikliği ve servis ekipmanlarının 60 dakikada bir değişimi ise şart, bulaşıkçılar ise ağız ve burunlarının maskelenmesi yanı sıra gözlerini de virusten gözlük kullanarak koruyabilmeli! Ağız ve burun için kullanılan maskelerde ise ne kadar katman (üçten altıya kadar) o kadar çok koruma söz konusu! Meyve ve sebzelerin mutfak kısmında 50 ppm chlorine'de bekletilmesinin önemi ise büyük. Ödemelerin şekli de oldukça önemli! Kasadaki ödemeler temassız veya mobil (google pay, iphone pay, samsung pay) olmalı!
FDA ise temizlik ve sanitasyonun en az iki katına çıkarılmasını öneriyor, virus solunum yoluyla bulaştığı gibi, fekal kontaminasyon yoluyla da bulaşıyor, dışkıdan hava yoluyla taşınması da mümkün, bu yüzden tuvalet havalandırmaları diğer bölümlerden çok daha önemli gözüküyor. Sanitizerların FDA'nın desteklediği EPA onaylı olması ise özellikle tercih edilmeli!
Aslında işletmelerin açılışla kapanış arasında temizliğe minimum 4 saat ayırması gerekiyor! Çalışma saatleri içinde her yüzeye yarım saatte bir sanitasyon uygulaması ve haftada en az beş kez dezenfeksiyon ise şart! Özellikle tuzluk, biberlik ve ketçup şişesi gibi malzemelerden kaynaklanan masaüstü kontaminasyona dikkat, kağıt menüler varsa her kullanımdan sonra atılmalı ya da acilen lamine menüler kullanıma sokulmalı, asıl devrede olması gereken ise dijital menü kartları! Pandemi boyunca en önemlisi de çalışanlara 14 günde bir uygulanacak covid 19 testi! Virus solunum yoluyla bulaştığı için dikkat edilmesi gereken diğer önemli nokta, restoranlardaki havalandırma virusü yayabilir mi? Bu yüzden doğal yolla havalandırma oldukça önemli, tabii ki iyi bir havalandırma sistemi de şart (tercihen HEPA filters)! Ortamdaki nisbi nem ise %40-60 arasında olmalı!
Çalışanların ve akşam yemeğine gelenlerin ateşini en iyi hangi termometre ölçer! Yani 100.4 fahrenheit derecenin en iyi tesbiti önemli! Bunun için de termal kamera ve temazsız ölçüm önemli! Restoran siparişlerine de dikkat! Yani teslimatta bir metrelik mesafe korunmalı, sonrasında da paketin imhası ve paketin değdiği her yüzeye de acilen sanitasyon uygulaması yapılmalı!
Sürdürülebilirlikteki en önemli noktaya gelince, tabii ki pandemi süresince tüketim yerlerindeki gıda atıklarının en iyi şekilde değerlendirilmesi gerekiyor. Pandemi öncesi bir çok ülkede restoran atıkları için "dog bag" uygulaması söz konusuydu, yani yenenlerden artakalanın eve paket olarak servisi. Yenebilen atıklar için ikinci alternatif ise hayır kurumlarıyla bağlantılı çalışan gıda bankalarına transfer, bu tarz atıklar için pandemide ikinci kısım gittikçe önem kazanacak, çünkü Birleşmiş Milletler gıda güvenlik programına göre, 2020’nin başında global aç sayısı 135.000 iken 2020’nin sonunda 265.000 olarak tahmin edilmekte. İnsan tüketimine uygun olmayan atıklar ise işletmenin kendi kompostlama makinasıyla organik gübre olarak kullanılabildiği gibi iyi bir sterilizasyondan sonra Japonya gibi ülkelerde olduğu gibi hayvan yemi (eco feed) olarak da değerlendirilebilir.Bunun dışında kalan atıklar ise pek çok ülkede, ya doğal yakıt ya da toplu taşıma yakıtı olan biyogaz olarak kullanılmakta. Bakalım corona, Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından pandemi ilan edildiğinden beri, gıda güvenliğini de içeren sürdürülebilirlikle ilgili önlemlerde ne gibi değişimler söz konusu?